Πολιτικό καφενείο

"Ο Μεγάλος Ανατολικός"

Βολές στην επικαιρότητα

Πρότεινε αυτήν την σελίδα 

Forum

Επικοινωνία

Βιβλίο επισκεπτών

Συνεργάτες

Σύνδεσμοι

  Καθημερινή ανανέωση.                                         Αποστολή άρθρων στην: Συντακτική επιτροπή                 Τελευταία ενημέρωση 09 Σεπ 2002

Θέμα

Αρχείο

Της Lisa Garrigues

Όταν η Alva Sotelo άρχισε να δουλεύει σαν ράφτρια στο Εργοστάσιο Brukman στο Μπούενος Άιρες, δεν φανταζόταν ότι κάποτε θα χρειαζόταν να κοιμάται στο πάτωμα του εργοστασίου για να κρατήσει τη δουλειά της. Όπως ο περισσότερος κόσμος, πίστευε ότι η δουλειά της θα της έδινε αρκετά λεφτά για να τρέφεται αυτή και τα παιδιά της και ότι στο τέλος της ημέρας θα πήγαινε σπίτι της και θα ασχολούταν με άλλα πράγματα.

Για λίγο, αυτή ήταν η πραγματικότητα. Αν και η δουλειά ήταν κουραστική και το αφεντικό απαγόρευε στους εργάτες να μιλάνε μεταξύ τους, όσο δούλευαν τις μηχανές και έραβαν με το χέρι το ύφασμα όλη μέρα, έκαναν ένα 15λεπτο διάλειμμα. Και η Alva κέρδιζε 100 πέσος την εβδομάδα. (σ.τ.μ. δηλαδή 100 δολάρια, καθώς το πέσο ήταν ίσης αξίας με το δολάριο τότε.)

Ξαφνικά όλα άλλαξαν. Τον περασμένο Δεκέμβρη η Αργεντινή ανακάλυψε ότι οι συνταγές του ΔΝΤ, που ακολουθούσε μέχρι τότε, είχαν οδηγήσει σε αδιέξοδο. Δάνεια για να υποστηριχθεί το υπερτιμημένο πέσο, πολυεθνικές ιδιωτικοποιήσεις των Αργεντίνικων επιχειρήσεων που είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια ελέγχου από τη χώρα της βιομηχανίας της και το πέταμα στο δρόμο χιλιάδων ανθρώπων, σε συνδυασμό με την πολιτική διαφθορά, είχαν οδηγήσει σε ένα εθνικό χάος: ένα εξωτερικό χρέος 132 δις $, ανεργία στο 22% και μια μεσαία τάξη που ξαφνικά πέρναγε στη φτώχεια. Οι επιχειρήσεις χρεοκοπούσαν και οι άνθρωποι σε όλη τη χώρα έψαχναν στα σκουπίδια για φαγητό.

Στις 19 και 20 Δεκέμβρη, η χώρα τελικά εξερράγη. Ορδές πεινασμένων οικογενειών λεηλατούσαν μπακάλικα και σούπερ-μάρκετς. Χιλιάδες μέλη της μεσαίας τάξης που έχασαν τα λεφτά τους εξαιτίας του παγώματος των τραπεζικών καταθέσεων, αψήφησαν το καθεστώς πολιορκίας που επέβαλε ο τότε Πρόεδρος Ντε λα Ρούα και πλημμύρισαν τους δρόμους του Μπούενος Άιρες, χτυπώντας κατσαρόλες και φωνάζοντας «Να φύγει ο Ντε λα Ρούα! Να φύγουν όλοι!». Στις οδομαχίες πέθαναν 29 άνθρωποι και ανατράπηκαν τέσσερις Πρόεδροι στη σειρά. Αυτό που ήταν κάποτε το 7ο πλουσιότερο έθνος στον κόσμο, βρέθηκε σε μια απόλυτη οικονομική, πολιτική και κοινωνική κατάρρευση.

Εντωμεταξύ, η Alva Sotelo, προσπαθούσε ακόμη να κρατήσει τη δουλειά και το μισθό της. Το Δεκέμβρη, ο μισθός της ίδιας και των συναδέλφων της είχε πέσει στα 5 πέσο την εβδομάδα (σ.τ.μ. 95% μείωση!). Οι αδερφοί Brukman, ιδιοκτήτες του εργοστασίου, συμφώνησαν να συναντηθούν με τους εργάτες. Αλλά, σύμφωνα με την Alva, δεν εμφανίστηκαν ποτέ. Αυτή και οι συνάδελφοι της άρχισαν να κοιμούνται στο εργοστάσιο, ελπίζοντας ότι οι εργοδότες τους θα επέστρεφαν και θα τους πλήρωναν. «Στην αρχή περιμέναμε κάποιον να μας πει τι να κάνουμε» λέει η Alva.

Τελικά, οι εργάτες συνειδητοποίησαν ότι αυτό δεν θα συνέβαινε - οι εργοδότες είχαν ουσιαστικά εγκαταλείψει το υπερχρεωμένο εργοστάσιο. Οι εργάτες άρχισαν, σιγά-σιγά, να λειτουργούν το εργοστάσιο μόνοι τους. Εξέλεξαν μια 6μελή επιτροπή για να συντονίσει την δουλειά. Πλήρωσαν τα χρέη της εταιρείας με τα κέρδη του εργοστασίου. Πλήρωσαν τους μισθούς τους μοιράζοντας ισότιμα τα υπόλοιπα κέρδη. Οι αδερφοί Brukman - που ισχυρίζονται ότι οι εργάτες τους έχουν πετάξει έξω - ήθελαν να πουλήσουν το εργοστάσιο για να πληρώσουν τους εργάτες, μια πρόταση που οι τελευταίοι απέρριψαν. Η Alva και οι 50 συνάδελφοι της συνεχίζουν να κοιμούνται με βάρδιες στο εργοστάσιο. Αλλά τώρα πηγαίνουν στα σπίτια τους περίπου 50 πέσος την εβδομάδα και μιλάνε και αστειεύονται μεταξύ τους ενώ δουλεύουν. «Ανακαλύψαμε ότι παράγουμε περισσότερο όταν μπορούμε να επικοινωνούμε μεταξύ μας», λέει.

Η Alva Sotelo είναι μία από τους πολλούς ανθρώπους στην Αργεντινή που αναγκάστηκαν να βρουν δημιουργικές εναλλακτικές λύσεις, μπροστά στην πραγματικότητα της κατάρρευσης της οικονομίας. Το αποτέλεσμα είναι μια πρωτοφανής αλληλεγγύη και αίσθηση δύναμης και η ευκαιρία δημιουργίας νέων μοντέλων παραγωγής που ξεπερνάνε το καπιταλιστικό σύστημα. Οι "Λύσεις Αλληλεγγύης" ξεφυτρώνουν σε ολόκληρη την Αργεντινή: συσσίτια στους δρόμους οργανωμένα από τις τοπικές λαϊκές συνελεύσεις, δωρεές φαγητού που αντικαθιστούν τα χρήματα σαν είσοδος σε πολιτιστικά γεγονότα, γείτονες που αγοράζουν φαγητό συλλογικά, συλλογικοί κήποι για παραγωγή φαγητού. Η πιο αξιοσημείωτη αλλαγή είναι η έκρηξη των εργατικών συνεταιρισμών, η άνθιση των τοπικών λαϊκών συνελεύσεων (σ.τ.μ. asambleas barriales ή asambleas populares) και ο πολλαπλασιασμός των λεσχών ανταλλαγής,

Οι εργατικοί συνεταιρισμοί δεν είναι νέο φαινόμενο στην Αργεντινή. Υπάρχουν περίπου 100 νόμιμοι εργατικοί συνεταιρισμοί (σ.τ.μ. cooperatives, θα μπορούσε να μεταφραστεί και κολλεκτίβα αλλά αυτό θα είχε μια εντονότερη πολιτική διάσταση), μερικές από τις οποίες χρονολογούνται από την εποχή του Περόν. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται τυπογραφεία και εγκαταστάσεις συσκευασίας κρεάτων, και σε μέγεθος ποικίλουν από 8 εώς πάνω από 1000 εργαζόμενους.

Αλλά η τωρινή κρίση έχει προκαλέσει «μία ιλιγγιώδη αύξηση» στις περιπτώσεις όπου εργάτες παίρνουν τον έλεγχο χρεοκοπημένων επιχειρήσεων, λέει ο Jose Abelli της Λατινοαμερικάνικης Συνομοσπονδίας Εργατικών Συνεταιρισμών και Κολλεκτίβων. Αυτόν τον καιρό, σχεδόν 10 επιχειρήσεις περνάνε κάθε μήνα σε εργατικό έλεγχο. Αν και οι εργάτες στο εργοστάσιο Brukman τελικά θέλουν να υπάρχει «κρατική ιδιοκτησία, αλλά εργατικός έλεγχος», οι περισσότερες κολλεκτίβες εφαρμόζουν ένα ανάλογο μοντέλο : οι «διευθυντές» της εταιρείας εκλέγονται από τους εργάτες και τα κέρδη μοιράζονται στους εργάτες ή τους «συνεργάτες». Σε κάποιες περιπτώσεις, όλοι κερδίζουν το ίδιο χρηματικό ποσό. Σε άλλες, ο υψηλότερα αμειβόμενος «συνεργάτης» πληρώνεται το πολύ τέσσερις φορές παραπάνω από τον χαμηλότερα αμειβόμενο.

Όταν οι εργάτες παίρνουν τον έλεγχο της εταιρείας, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη διάφορα νομικά «κανάλια» για να αποκτήσουν το νόμιμο στάτους του συνεταιρισμού. Οι προσπάθειες των εργοδοτών να απομακρύνουν τους εργάτες συνήθως είναι αποτυχημένες, είτε επειδή οι εργάτες καταφεύγουν στη δικαιοσύνη και δικαιώνονται, είτε επειδή μέλη των τοπικών λαϊκών συνελεύσεων σπεύδουν μαζικά να τους υποστηρίξουν και αποτρέπουν την έξωση από την αστυνομία.

Αυτές οι συνελεύσεις, που γεννήθηκαν στις αρχές Ιανουαρίου από τις «εξεγέρσεις της κατσαρόλας και του τηγανιού» του Δεκέμβρη, είναι άλλη μία ισχυρή δύναμη καινοτομίας, μέσα σε ένα καταρρέον σύστημα. Ξεπερνώντας τον φόβο για δράση, που είχε ενσωματώσει στην Αργεντίνικη κοινωνία η βάρβαρη στρατιωτική δικτατορία, σχεδόν 200 ομάδες γειτόνων, σε όλο το Μπουένος Άιρες, έχουν απορρίψει τον παραδοσιακό κομματικό διαχωρισμό και έχουν επιλέξει την άμεση δημοκρατία και μια «πολιτική χωρίς πολιτικούς». Στέλνουν αντιπροσώπους σε μία διαγειτονική συνέλευση, εκδίδουν πληροφοριακά έντυπα, ζητάνε δωρεές από τοπικούς εμπόρους, για να οργανώσουν συλλογικά συσσίτια στους δρόμους, και οργανώνουν διαδηλώσεις. Εκτός από το να αντιμετωπίζουν τις πρακτικές ανάγκες της γειτονιάς, οι συνελεύσεις έχουν γίνει και χώροι αυθόρμητου διαλόγου και αυτοσχέδιας ιδεολογικής αναζήτησης όπου οι άνθρωποι ανταλλάσσουν πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές ιδέες, με στόχο τη δημιουργία ενός νέου οράματος για τη χώρα.

«Το Δεκέμβρη», λέει ο Hugo Perez - μέλος μιας τέτοιας συνέλευσης - «διαλύσαμε τη νοοτροπία της μη-συμμετοχής που ίσχυε μέχρι τότε. Ξυπνήσαμε και διεκδικήσαμε το δρόμο, και όταν τον κερδίσαμε δεν θέλαμε πια να τον αφήσουμε.» Πολλοί από αυτούς του επαγγελματίες της μεσαίας τάξης έχουν χάσει τις δουλειές τους. Μερικοί έχασαν τα επιδόματά τους επειδή η κυβέρνηση δεν μπορούσε πια να τα πληρώσει, και μερικοί ανησυχούν για το πως και τι θα βρουν να φάνε. Οι δυνάμεις που πρόσκεινται στην Κυβέρνηση έχουν απειλήσει και επιτεθεί σε μέλη των τοπικών συνελεύσεων. Ξαφνικά η κατάσταση τους δεν φαίνεται και τόσο διαφορετική από τους αγώνες των ανέργων της εργατικής τάξης που διαδηλώνουν κλείνοντας δρόμους (σ.τ.μ. το κίνημα των piqueteros). Ένα νέο σύνθημα ακούγεται στις διαδηλώσεις: «Το να χτυπάς κατσαρόλες και το να κλείνεις τους δρόμους είναι ο ίδιος αγώνας!».

Οι ταξικές διαφορές επίσης ξεθωριάζουν στις λέσχες ανταλλαγής που πολλαπλασιάζονται σε όλη τη χώρα. Με 400.000 συμμετέχοντες και 800 κόμβους, το σύστημα ανταλλαγής τώρα ισοδυναμεί με 400-600 εκ. $ χρηματικών συναλλαγών. Οι κόμβοι δουλεύουν με χαρτάκια που αποκαλούνται πιστωτικά, κερδισμένα σε εμπόριο αγαθών ή υπηρεσιών.

Σε μία τέτοια λέσχη, σε ένα κτίριο γραφείων στο Alto Palermo, μια αριστοκρατική συνοικία του Μπουένος Άιρες με πολυτελείς καφετέριες και multiplex κινηματογράφων (σ.τ.μ. πως λέμε ..Village Center), προσεγμένες και από-το- κομμωτήριο κυρίες της γειτονιάς, συνωστίζονται με ιθαγενείς γυναίκες που έρχονται από τις επαρχίες. Εκατοντάδες άνθρωποι τριγυρίζουν τραπέζια γεμάτα με ρούχα, βιβλία, έργα τέχνης και φαγητό, ενώ χειρομάντισσες, μανικιουρίστριες και κομμώτριες διαλαλούν τις υπηρεσίες τους. Σε διπλανά δωμάτια, γιατροί, οδοντίατροι, ψυχολόγοι, και μασαζέρ περιποιούνται τους πελάτες τους σε αυτοσχέδια γραφεία.

Το Μπούενος Άιρες βρίθει ψυχολόγων, πολλοί από τους οποίους ζουν και εξασκούν το επάγγελμα στη γειτονιά. Έτσι δεν αποτελεί έκπληξη το ότι αυτή η λέσχη είναι γεμάτη με επαγγελματίες της ψυχικής υγείας, που είτε χρησιμοποιούν το σύστημα ανταλλαγής για να βρουν νέα πελατεία είτε συμπληρώνουν το εισόδημά τους ανταλλάσσοντας έργα τέχνης και άλλα αντικείμενα. Η ανταλλακτική οικονομία δεν είναι μόνο μια εφεύρεση γεννημένη από την ανάγκη. Πολλοί από αυτούς λένε ότι είναι και ένα αναπάντεχο εργαλείο για την βελτίωση της ψυχικής υγείας.

"Βγάζει τους ανθρώπους από τα σπίτια τους και συναναστρέφονται ο ένας με τον άλλο," λέει η Nilda Cañon, που μαζί τη φίλη της, επίσης ψυχολόγο, Alicia Aguirre εξετάζουν ασθενείς επιτόπου. Η κοινωνική οικονομολόγος και υποστηρίκτρια της ανταλλαγής Heloisa Primavera λέει ότι η ανταλλακτική οικονομία δημιουργεί «κοινωνικό χρήμα» που ενισχύει τις κοινότητες, σε αντίθεση με την απομόνωση που επιφέρει ο παραδοσιακός καταναλωτισμός. «Είναι επίσης ένα εργαλείο για να αντικατασταθεί η λογική της έλλειψης με αυτή της αφθονίας.»

Πόσο μακριά μπορούν να φθάσουν αυτές οι λογικές? Ένας Αργεντίνος συγγραφέας πρότεινε η χώρα να χρησιμοποιήσει την ανταλλαγή σε διεθνές επίπεδο, έτσι ώστε να ελευθερωθεί από το ΔΝΤ και το εξωτερικό χρέος. Όταν ένας ολόκληρος λαός ξυπνάει από τη νάρκη της πολιτικής απάθειας, όπως έκαναν οι Αργεντίνοι τον περασμένο Δεκέμβρη, φαίνεται ότι όλα είναι εφικτά.

Οι οικονομολόγοι ανησυχούν μήπως μεταδοθεί η οικονομική κατάρρευση της Αργεντινής και σε άλλες χώρες. Αλλά η επιδημία που απλώνεται μπορεί να είναι άλλης μορφής: ένας «ιός» συνεργασίας των ανθρώπων για μια διαφορετική σκέψη, για τη δημιουργία εναλλακτικών απέναντι σε ένα παγκόσμιο οικονομικό μοντέλο που για πολλούς δεν δουλεύει πια. Ένα πρόσφατο σκίτσο σε μια εφημερίδα του Μπουένος Άιρες τα λέει όλα: «Γιατρέ,» λέει ένας ασθενής στον γιατρό του, «νομίζω ότι πάσχω από τον ιό της αλληλεγγύης».

http://www.futurenet.org

10/09/2002