Δευτερόλεπτα μετά την εκτέλεσή του

Στις 14 Αυγούστου του 1954, στις 5.25 το πρωί, στη θέση Αγία Μαρίνα, στο Δαφνί, ο κομμουνιστής ηγέτης Ν. Πλουμπίδης έπεσε νεκρός από τα πυρά του εκτελεστικού αποσπάσματος. Ο Ν. Πλουμπίδης είχε συλληφθεί στις 25 Νοέμβρη 1952, στο σπίτι που διέμενε, στην οδό Πρεβέζης 14 στον Κολωνό, σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις των αρχών.

Στις 24 Ιούλη 1953, ημέρα Παρασκευή, άρχισε η δίκη του. Μαζί μ' αυτόν, το αμερικανόδουλο μετεμφυλιακό καθεστώς δίκασε ερήμην και την ηγεσία του ΚΚΕ, τον Ν. Ζαχαριάδη, τον Γ. Ιωαννίδη, τον Β. Μπαρτζιώτα, τον Μ. Πορφυρογένη, τον Π. Ρούσο, τον Λ. Στρίγγο, τον Μ. Βλαντά, τον Γ. Βοντίτσιο - Γούσια κ.ά. Βασική κατηγορία εναντίον των κατηγορουμένων ήταν η «παραβίαση» του ΑΝ 375 της μεταξικής δικτατορίας περί κατασκοπίας. Ως μάρτυρες κατηγορίας παρέλασαν πρωτοκλασάτα στελέχη των διωκτικών αρχών και «αστέρες» της αντικομουνιστικής πάλης: ο διευθυντής της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών Θ. Ρακιτζής, ο γνωστός Ι. Πανόπουλος, ο μέχρι το καλοκαίρι του '52 διευθυντής της Υπηρεσίας Πληροφοριών του ΓΕΣ υποστράτηγος Π. Νικολόπουλος, ο συνταγματάρχης διαβιβάσεων Θ. Καφίρης, ο αστυνομικός διευθυντής Ι. Κροντήρης, οι αστυνομικοί Ταβουλάρης, Ζαγγλής, Παρίσης, Λιαρομάτης, Αγγελόπουλος κ.ά.

Η δίκη ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα 3 Αυγούστου του 1953 με την έκδοση της απόφασης. Ο Πλουμπίδης και η ηγεσία του ΚΚΕ καταδικάστηκαν δυο φορές σε θάνατο.

Την εκτέλεση του Ν. Πλουμπίδη παρακολούθησαν δημοσιογράφοι του αθηναϊκού Τύπου οι οποίοι είχαν κληθεί ειδικά γι' αυτό το σκοπό από τις αστυνομικές αρχές. Το καθεστώς ήθελε να έχει μάρτυρες στη δολοφονία του Πλουμπίδη, γιατί σκόπευε να αξιοποιήσει το γεγονός - όπως άλλωστε το έπραξε - σε βάρος του ΚΚΕ δεδομένου ότι η ηγεσία του είχε καταγγείλει τον Πλουμπίδη ως πράκτορα της Ασφάλειας που δρούσε μέσα στις γραμμές του Κόμματος.

Ο Πλουμπίδης στάθηκε όρθιος ως την τελευταία στιγμή προκαλώντας το σεβασμό ακόμη και των αντιπάλων του, αφήνοντας ένα ξεχωριστό παράδειγμα αγωνιστή για τις νεότερες γενιές κομμουνιστών. Θα παρακολουθήσουμε, λοιπόν, τις τελευταίες στιγμές της ζωής του κορυφαίου αυτού κομμουνιστή ηγέτη, όπως καταγράφηκαν τότε στα φύλλα ορισμένων από τις σημαντικότερες αστικές εφημερίδες της εποχής.

Χαρακτηριστικά πρωτοσέλιδα των εφημερίδων

Η δολοφονία του Ν. Πλουμπίδη φιλοξενήθηκε στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων της 14ης Αυγούστου του 1954, που φρόντισαν να καλύψουν το θέμα με αναλυτικά ρεπορτάζ.

Η εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» είχε πρώτο θέμα, στην πρώτη σελίδα της, τη δολοφονία υπό τους παρακάτω τίτλους: «Ο ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ ΤΗΝ ΑΥΓΗΝ ΖΗΤΩΚΡΑΥΓΑΖΩΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΚΕ. - Ωχρός και υποβασταζόμενος ωδηγήθη εις τόπον εκτελέσεως παρά το Δαφνί. - Αντιμετώπισε με απόλυτον ψυχραιμίαν τας σφαίρας του αποσπάσματος.- Δεν εδέχθη ούτε να κοινωνήση, ούτε να του δέσουν τους οφθαλμούς του. - Αι τελευταίαι του λέξεις: ''Αφήνω ένα τιμημένο όνομα στο παιδί μου ''. - Παρέδωσε μιαν επιστολήν προς την κατάδικον εις θάνατον σύζυγόν του».

Στις εσωτερικές της σελίδες η εφημερίδα τιτλοφορεί το θέμα ως εξής: «Ο Πλουμπίδης ωδηγήθη σιωπηλός και καπνίζων εις τον τόπον της εκτελέσεως. - Ετάφη ευθύς αμέσως εις το παρά το Δαφνί νεκροταφείον του Αγίου Γεωργίου».

Η κεντρώα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», που είχε προμετωπίδα το σύνθημα «Η Ελλάς είναι δημοκρατική», φιλοξένησε το θέμα στην πρώτη της σελίδα γράφοντας στους τίτλους: «Απορριφθείσης της αιτήσεως χάριτος Ο ΝΙΚ. ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ ΤΗΝ 5.40' Π.Μ.».

Η «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» φιλοξένησε την είδηση ως πρώτο θέμα της πρώτης σελίδας της, στη δεύτερη, όμως, έκδοσή της που φαίνεται πως πραγματοποιήθηκε ακριβώς γι' αυτό το σκοπό. Οι τίτλοι χαρακτηριστικοί και για τις πολιτικές σκοπιμότητες που ήθελε να εξυπηρετήσει η εφημερίδα: «ΕΤΥΦΕΚΙΣΘΗ ΤΗΝ ΑΥΓΗΝ Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ - Η εκτέλεσίς του έγινε παρά τω Δαφνί. - Είχεν υποβάλει αιτήσεις αναιρέσεως και χάριτος, αλλ' απερρίφθησαν αμφότεραι. - Τελευταίως η υγεία του είχεν αποκατασταθή εις το σανατόριον. Ο ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΙΧΕΝ ΑΠΟΚΗΡΥΞΕΙ ΩΣ ''ΠΡΑΚΤΟΡΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ'' ΜΕΝΕΙ ΕΚΤΕΘΕΙΜΕΝΟΣ ΩΣ ΚΟΙΝΟΣ ΣΥΚΟΦΑΝΤΗΣ». Στις μέσα σελίδες της η ίδια εφημερίδα τιτλοφορεί το ρεπορτάζ της ως εξής: «Αι τελευταίαι λέξεις του Ν. Πλουμπίδη ενώ εδέχετο πελιδνός τα πυρά του εκτελεστικού αποσπάσματος: ''Αφήνω τώρα στο μικρό παιδί μου ένα καλό όνομα". - Εις την εκτέλεσιν παρίσταντο προσκληθέντες και δημοσιογράφοι».

Στην «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» η εκτέλεση είναι πρώτο θέμα στην πρώτη σελίδα της υπό τον τίτλο «ΠΑΡΗΚΟΛΟΥΘΗΣΑ ΕΙΣ ΤΟ ΔΑΦΝΙ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΙΝ ΤΟΥ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗ». Πλάγιοι τίτλοι: «Από τας φυλακάς της ''Σωτηρίας'' εις τον τόπον του τυφεκισμού. - Ο Πλουμπίδης ειδοποιείται τα μεσάνυκτα. - Συνομιλία του με τον ιερέα.- ''Παρακαλώ, έναν καφέ''.- Ο Πλουμπίδης αψόγως ενδεδυμένος εξέρχεται των φυλακών. - Εις το σιδηρόφρακτον αυτοκίνητον, προς ο Δαφνί. - Ο Πλουμπίδης προ του εκτελεστικού αποσπάσματος.- ''Απασφαλίσατε, σκοπεύσατε''. - Ο Πλουμπίδης δέχεται ψύχραιμος τον θάνατον.- Ηρνήθη να του δέσουν τους οφθαλμούς. - Αι τελευταίαι λέξεις του εκτελεσθέντος».

Τελευταίες στιγμές στη φυλακή

Τα ρεπορτάζ των εφημερίδων που προαναφέραμε δίνουν πολλές πληροφορίες για τις τελευταίες ώρες του μελλοθάνατου. «ΤΑ ΝΕΑ» περιγράφουν ως εξής τις στιγμές του κομμουνιστή ηγέτη, λίγες ώρες πριν συναντήσει το εκτελεστικό απόσπασμα. «Χτες περί την 2αν πρωινήν ο αρχιφύλαξ των φυλακών κ. Πέπας μετέβη εις το κελί του Πλουμπίδη και το εξύπνησεν. Εκείνος ηγέρθη ανήσυχος από την κλίνην του, μαντεύσας προφανώς ότι η μεταμεσονύκτιος αύτη επίσκεψις δεν προοιωνίζετο τίποτε το καλόν.

- Η αίτησις χάριτος που είχες υποβάλει, Νίκο, του είπεν, απερρίφθη.

Ο Πλουμπίδης έγινε κάπως περισσότερον ωχρός και δεν απήντησε. Τότε ο αρχιφύλαξ του ανεκοίνωσε ότι μετά την απόρριψιν της χάριτος έπρεπε να αναμένη την εκτέλεσιν.

- Για πότε λες; Ηρώτησε. Μήπως είναι να με εκτελέσουν σήμερα;

Ο αρχιφύλαξ τότε του είπε την αλήθειαν. Του ανεκοίνωσεν ότι η εκτέλεσίς του είχε αποφασισθή διά τας πρωινάς ώρας και έπρεπε να ετοιμασθή. Ο Πλουμπίδης εγκατέλειψε τότε την κλίνη του και ήρχισε να ενδύεται. Παρακάλεσε κατόπιν να του δώσουν μια κόλλα χαρτί, γιατί ήθελε όπως είπε, να γράψη μιαν επιστολήν εις την συζυγόν του η οποία ευρίσκεται εις τας φυλακάς και η οποία επίσης έχει καταδικασθή εις θάνατον διά κομμουνιστικήν δράσιν».

Η ίδια εφημερίδα προσθέτει επίσης ότι ο ιερέας των φυλακών του σανατορίου «Σωτηρία» Τιμόθεος ζήτησε να μεταλάβει τον Πλουμπίδη, αλλά εκείνος αρνήθηκε, όπως αρνήθηκε να εξομολογηθεί, λέγοντας ότι δεν έχει να πει τίποτα. Δεν αρνήθηκε όμως να συζητήσει με τον ιερέα διάφορα θρησκευτικά ζητήματα «υποστηρίζων την κομουνιστικήν άποψιν». Η συζήτηση κράτησε ως τις 3 το πρωί και σταμάτησε όταν ακούστηκαν έξω από τις φυλακές τα αυτοκίνητα που είχαν έρθει για να πάρουν τον μελλοθάνατο. «Ο μελλοθάνατος - γράφει η εφημερίδα - ήκουσε τον θόρυβον των φρένων και των μοτέρ και είπε εις τον ιερέα:

- Ερχονται να με πάρουν. Δε θα τελειώσουμε την κουβέντα μας»...

Τις ίδιες πληροφορίες με «ΤΑ ΝΕΑ» δίνουν και οι υπόλοιπες εφημερίδες, πράγμα φυσικό άλλωστε, αφού όλοι οι δημοσιογράφοι είχαν τις ίδιες πηγές πληροφοριών, γύρω από το θέμα, δηλαδή τους ανθρώπους των φυλακών. Πάντως οφείλουμε να σημειώσουμε πως η «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» στο δικό της ρεπορτάζ ισχυρίζεται πώς ο ιερέας και ο Πλουμπίδης συζήτησαν για αρκετό χρονικό διάστημα - και κανείς δεν τους ενόχλησε μέχρι τη στιγμή που ο μελλοθάνατος ζήτησε καφέ - αλλά κανείς δε γνωρίζει το περιεχόμενο της συζήτησης, αφού ο ιερωμένος αρνήθηκε να πει οτιδήποτε στους δημοσιογράφους που τον συνάντησαν έξω από τη «Σωτηρία».

Στον τόπο της εκτέλεσης

Στις 3 το πρωί τον Πλουμπίδη παρέλαβε απόσπασμα χωροφυλάκων - «σιδηροδέσμιο», σύμφωνα με τα ρεπορτάζ - και τον επιβίβασε στο αυτοκίνητο, το οποίο θα τον μετέφερε στον τόπο της εκτέλεσης. Ηταν - κατά την ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ - «άψογα ενδεδυμένος. Εφόρει φρεσκοσιδερωμένο σκούρο "αμπιγέ'' κοστούμι, με άσπρο μαντιλάκι στο τσεπάκι. Ηκολούθησε αμίλητος τον αξιωματικόν της Χωροφυλακής που ήτο επί κεφαλής των ανδρών τούτων, αφού προηγουμένως εις διαταγήν του επρότεινε τας χείρας και του επέρασε ο εκπρόσωπος του νόμου τας χειροπέδας. Εν συνεχεία επροχώρησε προς την έξοδον της φυλακής του και επέβη του σιδηρόφρακτου αυτοκινήτου του τμήματος μεταγωγών».

Ο Πλουμπίδης - σύμφωνα με το ρεπορτάζ των «ΝΕΩΝ» - κάθισε ανάμεσα στους χωροφύλακες, ενώ στο ίδιο αυτοκίνητο επιβιβάστηκε ο ιερέας και ένας αξιωματικός της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών με πολιτική περιβολή. Κατά τη διαδρομή «εφαίνετο σκεπτικός και ήτο αμίλητος. Εκάπνιζε συνεχώς. Εις δύο - τρεις ερωτήσεις που του απηυθύνθησαν από τους συνοδούς του... δεν απήντησεν... Εις μίαν στιγμήν μόνον ενεθυμήθη το γράμμα που είχε διά τη συζυγόν του. Παρεκάλεσε κάποιον χωροφύλακα να το βγάλη από την τσέπη του, διότι αυτός έφερε χειροπέδας και το παρέδωσε εις τον εν πολιτική περιβολή αστυνόμον της Γενικής Ασφαλείας που τον συνόδευε.

- Σε παρακαλώ, του είπε, φρόντισε αυτή η επιστολή να φτάσει στη γυναίκα μου. Είναι η τελευταία παράκλησις που κάνω σε ζωντανό άνθρωπο».

Το αυτοκίνητο με τον μελλοθάνατο κομμουνιστή ηγέτη έφτασε στον τόπο της εκτέλεσης μια ώρα περίπου πριν ηχήσουν τα όπλα. Στις 4.56' π.μ. έφτασαν εκεί τα αυτοκίνητα με τους εκπροσώπους των στρατιωτικών και αστυνομικών αρχών, καθώς και τα αυτοκίνητα των δημοσιογράφων που ακολουθούσαν. Σε λίγο το λόγο θα έπαιρνε το εκτελεστικό απόσπασμα...

Γιώργος ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ